Kıdem tazminatı, bir işçinin işverene bağlılığı, sadakati ve emeği karşılığı geçen sürelerin toplamına denk gelen tazminat hakkıdır. 1475 sayılı İş Kanununun 14.maddesinde gösterilen Kıdem esasına bağlı özel bir tazminat türüdür. Tek işverene bağlı olmak üzere; değişik işyerlerinde en az bir yıllık çalışması olan işçi, iş sözleşmesini kanunda öngörülen koşullarda sona erdirmesi halinde KIDEM TAZMİNATI ‘nı almaya hak eder.
B- KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA ŞARTLARI
İşçinin haklı nedenlerle derhal fesih hakkını kullanması,
4857 sayılı kanunun 24. md. Yer alan;
I-Sağlık sebepleri
II-Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ile
III-Zorlayıcı sebeplerdir.
Not: Kısa Çalışma Ödeneği ile ilgili olarak Kısa çalışma ödeneği uygulanacak işyerinde bunun ilanı tarihinden itibaren 6 iş günü içerisinde çalışanın 4857/24/II-f gereği, haklı nedenle derhal fesih hakkı kazanacağını ve kıdem tazminatıalabileceğini gözden kaçırmayın.
İşçinin işveren tarafından “ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller” başlıklı 4857/25/ II. Madde dışında işten çıkarılmış olması,
Muvazzaf askerlik görevi dolayısıyla işten ayrılmış olması,
İşçinin kendi isteği ile işten ayrılmamış olması,
Bir işyerinde bir yıldan fazla çalışmış olması,
Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptanödeme almak amacıyla iş akdinin feshedilmesi
Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile iş akdini feshetmesi,
İşçinin ölümü ,(burada işçinin ölümü halinde kıdem tazminatı mirasçılarına ödenir)
Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı hakkın kazanımı tarihinden itibaren Borçlar Kanunu açısından 10 yıllık zamanaşımına tabidir.(B.K. 125. md) 3600 prim ödeme günü ve 15 yıl sigortalılık süresi olanlar,
ilk sigortalı olduğu tarihten itibaren;
İşçinin, kıdem tazminatı alabilmesi için son işyerinde aralıksız olarak 15 yıl çalışmış olması gerekmiyor. Talebi üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ilgili müdürlüğü tarafından, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3.600 gün sayısını dolduran sigortalıya, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre “kıdem tazminatı alabilir” şeklinde bir yazı veriliyor.
C- KIDEM TAZMİNATI HESAPLANMASI VE HESAPLANIRKEN DIKKATE ALINACAK ÖDEMELER
Kıdem tazminatı, bir işçinin çalışma süresince geçen her bir yıl için, giydirilmiş son brüt ücretinin otuz günlük tutarıdır. Ay içinde alınan normal ücret ve işçiye sağlanan diğer menfaatlerden oluşmaktadır.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
İşçinin çalıştığı her 1 yıl için son 30 günlük brüt ücreti tutarındadır. Yıl kesirleri de dikkate alınır. İşçinin giriş ve çıkış tarihleri tespit edilir. Kaç yıl çalışmış ise en son aldığı brüt ücret ile çalıştığı yıl çarpılır. Daha sonra yıldan arta kalan ayları güne çevrilir ve son brüt ücret 365 e bölünmek suretiyle günlük ücreti bulunur. Son aşamada ise güne çevrilen çalışma süreleri ile günlük ücreti çarpılarak hesaplanan rakamlar toplanır. ( yıl + ay + gün)
Hesaplanan kıdem tazminatı tavanı aşmıyorsa (01.01.2011 – 30.06.2011 dönemi için geçerli olan kıdem tazminatı tavan : 2.623,23 TL) sadece damga vergisi kesintisi olur.
(D.V. kanunu genel tebliği seri no : 54 binde 6,6)
Eğer tavanı aşıyorsa Gelir Vergisi kesintisi de olur. (% 15)
Normal ücret, 4857 sayılı İş kanunun 32. md. Belirtilen ücrettir.
İşçiye sağlana diğer menfaatler ise; işçiye asıl ücretinin dışında, toplu iş sözleşmeleri veya kanunlarla sağlanan ayni ve nakdi haklardan devamlılık arz eden ve ödenmesi bir şarta bağlı olmayan ödemelerdir. Bu ödemeler de aşağıda sıralanmıştır:
Kıdem Tazminatının Hesabında Dikkate Alınacak Ödemeler
1- Çıplak ücret,
2- Yemek yardımı,
3- Kasa tazminatı,
4- Gıda yardımı ,
5- Yakacak yardımı,
6- Eğitim yardımı,
7- Konut yardımı,
8- Giyecek yardımı,
9- Erzak yardımı,
10- Sosyal yardım niteliğindeki ayakkabı ya da bedeli,
11- Unvan tazminatı,
12- Aile yardımı,
13- Çocuk zammı,
14- Temettü,
15- Havlu ve sabun yardımı (işyerinde kullanılacak ise tazminat hesabında dikkate alınmaz),
16- Taşıt yardımı,
17- Yıpranma tazminatı,
18- Kalifiye-Nitelik zammı,
19- Sağlık yardımı,
20- Mali sorumluluk tazminatı,
21- Devamlı ödenen primler.
D- KIDEM TAZMİNATININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE VERGİ MATRAHI AÇISINDAN İNCELENMESİ
Kıdem tazminatları finansal raporların, tahmini ve fiili bütçelerin karşılaştırılması bakımından karşılık ayrılmalıdır ve iş sahipleri, tablo/bilgi kullanıcıları tarafından önemli bir gider kalemidir.
Kıdem tazminatı hesaplanması ve giderleştirilmesi yapılırken , işçinin en son çalıştığı departmanı dikkate alınmalıdır.
Pazarlama departmanı ise pazarlama gideri,
Muhasebe departmanı ise genel yönetim gideri,
Üretim departmanı ise üretim gideri olarak dikkate alınmalıdır.