İşçi Tazminatı Nasıl Hesaplanır-Ödeme Süresi

İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ ve KIDEM TAZMİNATI (I)

İş mevzuatına 22.5.2003 Tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu ile birlikte yeni düzenlemeler getirilmiştir.

Yazımızın ilk bölümünde genel hatlarıyla iş sözleşmesinin işveren tarafından feshi, ikinci bölümünde ise kıdem tazminatı irdelenecektir.

1 – İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVEREN TARAFINDAN FESHİ

Temel olarak belirsiz süreli iş sözleşmeleri işveren tarafından iki şekilde fesh edilebilir.

A) İş kanununda sayılan sebeplerden dolayı iş sözleşmesi tazminatsız olarak sona erdirilebilinir.

B) İşçinin kıdem tazminatı ödenerek, İhbar tazminatı ya ödenerek ya da ihbar süreleri işçiye kullandırılarak sona erdirilebilinir.

Fesih dışında iş sözleşmesinin sonra erme sebepleri olarak;

a) sözleşmenin süresinin dolması,

b) taraflardan birinin ölmesi, c)sözleşmenin taraflarının anlaşmasını sayabiliriz.

1.İşverenin haklı nedenle iş sözleşmesini derhal feshetmesi;

Bildirimsiz (derhal) fesih taraflardan birinin iş sözleşmesini haklı nedenlerle önceden bir bildirimde bulunmadan derhal sona erdirmesidir. Bildirimsiz fesih belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri için geçerli olabilmektedir. İş sözleşmesinin bildirimsiz olarak feshine imkan veren haklı sebebin ortaya çıkması halinde sözleşme kendiliğinden sona ermeyip iş sözleşmesini sona erdirmesi gereken kimsenin fesih bildiriminde bulunması gerekmektedir.

Bildirimde haklı nedeni belirtme zorunluluğu vardır. Ancak haklı nedenin ne olduğunun detaylı olarak açıklanması zorunlu değildir.

Bir uyuşmazlık çıkması halinde haklı neden daha sonra değiştirilemez. Sözleşmeyi fesh etmek için birden fazla haklı neden öne sürülebilir.

İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı nedenle derhal fesh edilmesine olanak sağlayan haklı nedenler iş kanunun 25. maddesinde sayılmış olup aşağıdaki gibidir.

İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı

MADDE 25. – Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:

I- Sağlık sebepleri:

a. İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.

b. İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.

(a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.

II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

a. İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

b. İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.

c. İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

d. İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi.

e. İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

f. İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

g. İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

h. İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

i. İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

III- Zorlayıcı sebepler:

İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.

IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.

Bildirimsiz fesih hakkını kullanma süresi;

İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymamasından kaynaklanan fesihlerde, eylemin yapıldığı veya eylemin öğrenildiği tarihten itibaren altı işgünü içerisinde fesih yapılmalıdır. Şayet eylemin üzerinden bir yıldan uzun süre geçti ise fesih hakkı kullanılamaz. Ancak işçinin maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre şartı uygulanmaz. Örneğin; İşçinin zimmetine para geçirmesi, rüşvet alması vs…

Ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmamasından dolayı iş sözleşmesinin sona erdirilmesi durumunda sözleşmeyi sona erdiren tarafın diğer taraftan tazminat iste hakkı bulunmaktadır.

2.İş sözleşmesinin Bildirimli (süreli) feshi;

İş sözleşmesin işçinin iş yerinde çalışma süresine göre önceden bildirilerek fesh edilmesidir.

a. İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,

b. İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,

c. İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,

d. İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,

İşçi veya işveren iş sözleşmesini sona erdireceğini yukarıda yazılı sürelerde karşı tarafa bildirmek zorundadır. Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. “ihbar tazminatı”